เห็บและเชื้อโรคจากเห็บในประเทศไทย| Ticks and Tick Pathogens in Thailand

Abstract

เห็บเป็นปรสิตภายนอกปัจจุบันมีมากกว่า 900 สปีชีส์ จัดอยู่ใน class Arachnida, subclass Acari, order Parasitiformes และ suborder Ixodida ซึ่งแบ่งออกเป็น 3 วงศ์ (family) ได้แก่ Ixodidae, Argasidae, และ Nuttalliellidae เห็บที่มีความสำคัญทางสัตวแพทย์อยู่ในวงศ์ Ixodidae หรือเห็บแข็งมีมากกว่า 700 สปีชีส์ ประกอบไปด้วยสกุล Amblyomma, Ixodes, Dermacentor, Hyalomma และ Rhipicephalus เป็นต้น เห็บจะดูดกินเลือดจากสัตว์มีกระดูกสันหลัง เช่น สัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้ำนม สัตว์ปีกและสัตว์เลื้อยคลาน โดยปกติคนเป็นเพียงเจ้าบ้านโดยบังเอิญ (incidental host) ของเห็บ แต่มีโอกาสติดโรคจากเห็บ (tick-borne infections, TBIs) ได้จากเห็บที่ได้รับเชื้อผ่านการดูดกินเลือดจากสัตว์เจ้าบ้านหลัก (definitive host) เช่น สัตว์เลี้ยงหรือปศุสัตว์ โดยในบางกรณีมีสัตว์ป่าเป็นเจ้าบ้านกักตุน (reservoir host) นอกจากนี้ยังพบว่าเห็บเป็นพาหะนำโรคในคน (tick-borne diseases) เป็นอันดับสองเป็นรองจากยุงเพียงเท่านั้น เนื่องจากเห็บเป็นพาหะของเชื้อหลายชนิด เช่น แบคทีเรีย โปรโตซัว ไวรัส พยาธิและเชื้อรา และก่อให้เกิดโรคทั้งในคนและสัตว์ เช่น babesiosis, tick-borne encephalitis, Rocky Mountain spotted fever, ehrlichiosis, anaplasmosis และ lyme disease การควบคุมประชากรเห็บทำได้โดยใช้สารเคมีกลุ่ม acaricides และ macrocyclic lactones แต่ผลกระทบจากการใช้สารเคมีดังกล่าวกำลังก่อให้เกิดปัญหาการตกค้างในสัตว์ ผลิตภัณฑ์จากสัตว์และสิ่งแวดล้อม ทำให้ปัจจุบันวิธีการทางธรรมชาติได้รับความสนใจ อาทิ การใช้สารสกัดจากพืชและวัคซีน

Ticks are external parasites. Up to date, ticks have been identified more than 900 species of. They belong to class Arachnida, subclass Acari, order Parasitiformes and suborder Ixodida, which have three families including Ixodidae, Argasidae and Nuttalliellidae. Ixodidae family or hard ticks are part of veterinary importance that contain more than 700 species including various genera such as Amblyomma, Ixodes, Dermacentor, Hyalomma and Rhipicephalus. Ticks, blood-sucking arthropods, feed on vertebrate animals such as mammalians, birds and reptiles. Commonly, humans are incidental hosts of ticks. However, human get many transmissible diseases by ticks (tick-borne infections, TBIs) that carry those diseases via feeding on definitive hosts such as pets and livestock. In some diseases, wildlife act as reservoir hosts. Moreover, ticks are second only to mosquitos as vectors of human diseases (tick-borne diseases), in which ticks transmit a variety of pathogens such as bacteria, protozoa, virus, parasite and fungi causing diseases in both humans and animals. The important tick-borne diseases include babesiosis, tick-borne encephalitis, Rocky Mountain spotted fever, ehrlichiosis, anaplasmosis and lyme disease. The control of tick populations can be achieved by using acaricides and macrocyclic lactones, but the effects of using these chemicals causing residual problems in animals, animal products and the environment. Recently, natural approaches become more attention such as plant extracts and vaccines.